Właśnie ukazał się Preliminary Report (czyli wstępne wyniki) z zeszłorocznego Neretva Science Weeku, wydarzenia organizowanego przez sieć Scientists for Balkan Rivers. Jako Wolne Rzeki dołożyliśmy swoją cegiełkę do raportu w postaci obserwacji ornitologicznych prowadzonych w kwietniu (przed Science Weekiem) i czerwcu (już razem z międzynarodową ekipą) 2023 r.
Neretva, płynąca w Bośni i Hercegowinie to jedna z najcenniejszych przyrodniczo rzek Europy i być może najbardziej zagrożona – ponad połowa jej biegu jest już przekształcona w zbiorniki zaporowe, a projektów budowy nowych zapór jest ponad 50! 100% długości rzeki wraz z wszystkimi dopływami może zostać zmienione w kaskadę zbiorników. Taki obrót spraw doprowadziłby oczywiście do wymarcia dużej liczby gatunków związanych z rzeką i jej doliną, nierzadko endemicznych dla regionu lub żyjących dosłownie w kilku rzekach.
I po to ten raport – raport o bioróżnorodności dorzecza górnej Neretvy. O bogactwie żyjących tam organizmów wiadomo było do tej pory niewiele, co dawało argumenty firmom i lokalnym politykom budującym zapory, na zasadzie „przecież nic tam nie ma więc budowa niczego nie zniszczy…” A budowa zapór (np. w miejscowości Ulog) nawet poza kwestiami środowiskowymi odbywa się w skrajnie kontrowersyjny sposób. Za chiński kredyt, chińskimi rękami (na budowie nie pracują lokalni robotnicy, tylko Chińczycy). Na miejscu tracą wszyscy, choć w tym rejonie Bośni i Hercegowiny nie ma już wielu mieszkańców (a mimo to przeciw budowie zapór organizowane były w 2023 r. protesty liczące setki osób).
Badania naukowe to jedno z działań na rzecz powstrzymania budowy zapór (nauka daje twarde argumenty). Poza tym działają lokalni aktywiści, NGOsy (np. Fondacija Atelje za društvene promjene – ACT) zatrudniające prawników, toczy się kampania Save the Blue Heart of Europe.
Bardzo polecamy więc raport dotyczący zlewni górnej Neretvy, jak i samo miejsce. To wciąż jeden z najdzikszych i najpiękniejszych zakątków Europy, a sama krystalicznie czysta i lodowato zimna Neretva płynąca głęboko wciętą doliną to wręcz nie krajobraz, a zjawisko.